GHB wordt langzamerhand mainstream, hoe gevaarlijk is dat?

‘Door die drug herkende ik mijn gezicht niet meer’

 

Foto’s: Daniil Lavrovski

 

In het Brusselse nachtleven is de spotgoedkope drug GHB uit het homocircuit definitief in de mainstream aangekomen. Ex-gebruikers en experts over ‘de beste high die er bestaat’ en de soms rampzalige gevolgen ervan. ‘Zelfs met heroïne kap je makkelijker.’

 

“Ik had geen idee wat GHB was, hoefde het eigenlijk ook niet per se te weten. Maar tijdens het uitgaan liet een vriendin me van haar bier drinken, zonder te vertellen dat ze er GHB in had opgelost. Wat dubbel gevaarlijk was, want GHB mag je nooit met alcohol mengen. Plots voelde ik me zo ontzettend goed, ik wist niet wat me overkwam. Alles ging vanzelf: dansen, praten, flirten. Bovenal was ik enorm geil. ‘Ik moet nú seks hebben’, zei ik tegen mijn vriendin. Ze moest lachen, legde me uit dat je dat gevoel kunt controleren. Anders dan bij andere drugs had ik de dag nadien geen comedown. Ik voelde me hoogstens wat uitgeput.”

Toen ze na haar studies zes jaar geleden naar Brussel verhuisde, begon Sarah* (29) regelmatig drugs te nemen tijdens het uitgaan. Na de gebruikelijke partydrugs zoals cocaïne, ecstasy of ketamine, schakelde ze uiteindelijk over op GHB – meestal nam ze alles door elkaar. De laatste drieënhalf jaar nam Sarahs gebruik in sneltempo toe, tot het punt waarop ze een dubbelleven begon te leiden. Door de week werkte ze op een bureau, in het weekend ging ze uit: van vrijdag, soms donderdagavond al, tot maandagochtend reeg ze clubnachten en afterparty’s aan elkaar. Na de laatste afterparty nam ze snel een douche, hees zich in haar kostuum, en trok rechtstreeks naar het werk. Ze is er nog steeds trots op dat niemand van haar collega’s ooit wat opmerkte. Althans, dat denkt ze toch.

Sinds zeven maanden is Sarah nu clean; uitgaan doet ze niet meer. Hoewel ze er meermaals door in het ziekenhuis belandde, noemt ze GHB nog steeds haar lievelingsdrug. “Het is gewoon de beste high die er bestaat, je kunt het met niets anders vergelijken.”

 

Gootsteenontstopper

 

Gamma-hydroxyboterzuur, afgekort GHB, werd in de jaren 1960 omwille van zijn dempende werking als narcosemiddel gebruikt. Vandaag wordt het medisch enkel nog ingezet voor de behandeling van narcolepsie, een ziekte waarbij mensen overdag last hebben van onbedwingbare slaapaanvallen.

In het uitgaanscircuit vind je GHB in vloeibare vorm: een samenstelling uit de grondstof GBL – een industrieel schoonmaakmiddel – en natriumhydroxide, oftewel gootsteenontstopper.

Aangezien GBL nu officieel als drugsprecursor (chemische substantie die als ingrediënt kan gebruikt worden om drugs te produceren, red.) beschouwd wordt in België, is de wetgeving eromheen verstrengd: de Belgische en Nederlandse websites waarop je tot een paar jaar geleden vijf bussen voor enkele tientallen euro’s kon kopen, zijn verdwenen. Maar op buitenlandse websites kun je GBL nog steeds zonder al te veel moeite bestellen. De import ervan is vooralsnog niet verboden, aangezien GBL massaal wordt gebruikt door bedrijven uit de auto-industrie.

Jan Tytgat, toxicoloog aan de KU Leuven: “Behalve de chemische conversie, waarbij GBL naar GHB omgezet wordt door de toevoeging van natriumhydroxide, bestaat ook een metabole conversie. Daarbij nemen gebruikers de GBL rechtstreeks in. Ze rekenen er dan op dat de GBL omgezet wordt door het zoutzuur in de maag en met behulp van enzymen zo de gewenste GHB-roes oplevert.

Extreem gevaarlijk, aangezien GBL de slokdarm en maag verbrandt.

“Om de zoute smaak te verdoezelen wordt GHB vaak gecombineerd met alcohol, maar hierdoor wordt zowel de dempende werking van alcohol als die van GHB versterkt, waardoor je makkelijk buiten bewustzijn kunt raken.”

Ook als je GHB niet met alcohol combineert, is de kans op een overdosis groot. Aangezien de effecten van de drug al na minder dan twee uur uitgewerkt zijn, nemen gebruikers regelmatig bij. Maar al die innames bouwen natuurlijk wel op. Langzaamaan ruimt het ontspannen en seksueel opgewonden gevoel van de drug plaats voor misselijkheid, spiersamentrekkingen, een enorme moeite om wakker te blijven, en uiteindelijk bewusteloosheid. Door een te hoge dosis kan de ademhaling verstoord raken en zelfs stoppen. Wie bewusteloos raakt en moet overgeven, wat vaak gebeurt in combinatie met alcohol, kan in zijn eigen braaksel stikken.

Omwille van die hoge risico’s bestaan er amper GHB-dealers in Brussel, beweert Sarah. “GHB kun je, in tegenstelling tot andere partydrugs, niet zomaar in de club kopen. Maar onder mijn uitgaansvrienden was er altijd wel iemand te vinden die op het darknet tien liter GBL besteld had en via via had doorverkocht. Eén liter kost ongeveer 80 euro, maar je moet rekenen dat dat zo’n 1.000 dosissen voor 8 cent per stuk zijn. Doordat het zo belachelijk goedkoop is, zijn mensen er erg gul mee. Die vrijgevigheid versterkt het gemeenschapsgevoel dat je onder invloed van GHB ervaart.”

 

Modieus

 

 

Het recreatieve gebruik van GHB in ons land waaide over uit andere grootsteden als Berlijn en Parijs. Waar clubs in Berlijn doorgaans redelijk tolerant zijn tegenover partydrugs, gaat dat niet op voor GHB. In de befaamde technoclub Berghain wordt wie onder invloed is, zonder pardon de deur gewezen, of zelfs een huisverbod opgelegd. In Parijs vielen de voorbije twee jaar zoveel dodelijke slachtoffers dat clubeigenaars een open brief naar het ministerie van binnenlandse zaken stuurden met de eis om een aangepast wettelijk kader voor de aankoop van GBL, zo berichtte Le Monde.

In Brussel is het gebruik van GHB de voorbije jaren wel degelijk toegenomen, maar desondanks nog niet zo wijdverspreid als pakweg cocaïne of xtc. Uit de bevraging die Eurotox, het socio-epidemiologische observatiecentrum voor alcohol en drugs in Wallonië en Brussel, in 2019 doorvoerde, blijkt dat beduidend meer mannen dan vrouwen GHB gebruiken: 10,9 procent van de bevraagde mannen, ten opzichte van 4,9 procent van de vrouwen. In Brussel gebruikte 4,2 procent van alle bevraagden in de voorbije 12 maanden. Daarvan noemde 6,8 procent zichzelf occasioneel gebruiker, en 0,3 procent regelmatig gebruiker. De enquête richtte zich daarbij echter enkel op Franstaligen.

In 2018 werden door het federale onderzoekscentrum Sciensano 514 verslavingsbehandelingen geregistreerd met GHB als primaire of secundaire substantie, en 158 met GHB als voornaamste substantie.

Peter Blanckaert, coördinator van het Belgian Early Warning System on Drugs bij Sciensano, spreekt van “een duidelijk aantal gestegen GHB-verslavingen”, die aantonen “dat de stof duidelijk modieus is”. De onderzoeker geeft ook aan dat het in de praktijk zelden voorkomt dat jongeren melden GHB zonder hun medeweten te hebben gebruikt. De tijd dat GHB louter een louche middel was dat ongemerkt in drankjes werd gesprenkeld om potentiële slachtoffers te kunnen aanranden, is al lang voorbij.

“Ik heb het gebruik van GHB bewust zo lang mogelijk uitgesteld, omdat ik een vriend had die er totaal verslaafd aan was. Maar uiteindelijk ben ik er toch voor gezwicht”, vertelt Thomas* (30). Sinds hij op zijn 21ste in Brussel ging studeren, gebruikt hij regelmatig drugs tijdens het uitgaan. Op zijn 23ste nam hij voor het eerst GHB. “Als je al het hele weekend aan het doorzakken bent, en de andere drugs niet meer werken, is GHB je laatste toevlucht. GHB werkt namelijk altijd.

“Mijn uitgaansleven verhevigde toen mijn vorige relatie stukliep. Ik kon doorgaan zolang ik maar wilde: thuis wachtte toch niemand op mij. Op de afterparty’s, waar ik meestal iedereen kende, heerste echt een familiegevoel. Ik geloof dat we uiteindelijk allemaal naar verbinding op zoek waren. Geleidelijk aan groeiden wel spanningen binnen de vriendengroep waarmee ik zo vaak uitging. We begonnen ons af te vragen of we wel echt vrienden waren, of het toch vooral de drugs was die ons aan elkaar bond. Toen ik bijvoorbeeld een housewarming in mijn nieuwe woning organiseerde, kwam de helft niet opdagen omdat ze nog ergens aan het afteren waren.”

Natan* (22) nam twee jaar geleden dan weer voor het eerst GHB. “Met GHB werd ik erg open en extravert. De sociale remmen die ik in het dagelijkse leven voelde, was ik plots kwijt. Het gaf me een enorme boost van zelfvertrouwen. Ik nam het elk weekend. Daar zag ik niet direct het probleem van in: als ik geen GHB zou nemen, dan wel xtc of iets anders. De drug verdeelde mijn vriendengroep. Je had mensen die voor en tegen GHB waren – ook al gebruikten ze wel andere drugs.”

 

Orgie

 

Behalve het goedkope gevoel van connectie en het schijnbaar eindeloze zelfvertrouwen geeft GHB een enorme seksuele stimulans. Oorspronkelijk komt de drug uit het homomilieu, waar ze genomen werd om urenlang seks te hebben. En zo wordt GHB vandaag nog steeds gebruikt, vaak in combinatie met crystal meth of viagra: chemsex heet dat fenomeen.

“Met GHB straal je gewoon seks uit”, zegt Thomas, die de drugs al meermaals gebruikte op zogenoemde sex-afters voor mannen. “Je ziet het aan iemand wanneer die genomen heeft: zijn ogen staan dan enkel en alleen op seks. Het voelt alsof er een warme wind door je hele lichaam waait, en elke aanraking is extra intens. Uiteraard krijg je er ook een stevige erectie van.

“In Brussel had je lange tijd een appartement waar elk weekend seksfeestjes georganiseerd werden. Op eender welk uur van de dag kon je daar dan aanbellen en deelnemen aan een orgie. Je kon er ook gewoon heengaan om wat te praten en te flirten, maar dan wel terwijl er naast je in de zetel iemand gefistfuckt werd.

“Op die seksfeestjes heeft iedereen onbeschermde seks, aangezien de meerderheid toch hiv-remmers slikt. Dat doe ik zelf ook. Zelf gebruikte ik enkel GHB tijdens het uitgaan of op orgieën, maar er zijn veel mannen die zonder geen seks meer kunnen hebben. Op Grindr (gay-datingapp die erg op seks gericht is, red.) wemelt het ervan. Dat vind ik triest.”

Ook Sarah belandde via homovrienden weleens op zo’n sex-after. “Dan zat ik daar op de zetel door mijn telefoon te scrollen tot mijn vrienden klaar waren, en we door konden naar het volgende feest. Op zulke momenten vroeg ik me wel af wat ik daar eigenlijk te zoeken had. Want niets is zo frustrerend als high zijn op GHB en enkel homoseksuele mannen om je heen hebben.”

GHB maakte ook Sarah losbandiger, soms met vervelende consequenties tot gevolg. “Vaak werd ik wakker zonder me te herinneren hoe ik thuisgekomen was. Of stond ik onder de schrammen en had ik geen idee wie me die gegeven had. Eén keer had ik een seksmarathon met iemand die ik in een club had leren kennen. Ik ben hem daarna nog eens gaan bezoeken, maar dat was een enorme tegenvaller. Nuchter bleken we überhaupt geen zielsverwanten te zijn.”

Ook bij Natan, die zichzelf als heteroseksueel definieert, gaf GHB een heel nieuwe dimensie aan seks. “Plots hoefde ik helemaal geen moeite meer te doen voor seks; dat gebeurde allemaal als vanzelf. Die eerste zomer aan de GHB had ik meer seks dan ooit tevoren.”

“Omdat ik een heilige schrik had voor een G-hole (comateuze toestand na een overdosis, red.) ben ik altijd verantwoordelijk met GHB omgesprongen”, zegt Thomas. “Bij elke nieuwe dosis nam ik een screenshot, om zo het precieze tijdstip en de intervallen ertussen bij te houden. Daarnaast zorgde ik er ook voor dat ik steeds omringd was door vrienden van wie ik wist dat ze me goed zouden opvangen mocht er toch iets misgaan. Ik had vaak genoeg gezien in wat voor monsters mensen op te veel GHB veranderden: dat wilde ik koste wat kost vermijden.”

Maar is het überhaupt mogelijk om GHB gecontroleerd te blijven gebruiken wanneer je het zo goed als elk weekend inneemt? Volgens professor toxicologie Jan Tytgat is gecontroleerd gebruik in principe mogelijk, maar in de praktijk blijft het uiterst gevaarlijk.

 

 

Verslaving

 

Want de kans op verslaving is namelijk groot. “Bij patiënten die GHB klinisch voorgeschreven kregen, komt verslaving niet of nauwelijks voor. Daarvoor zijn de doseringen meestal veel te laag. Maar de afgelopen jaren melden zich steeds vaker mensen bij de verslavingscentra met een ernstige vorm van GHB-afhankelijkheid.”

Peter Blanckaert van het Belgian Early Warning System on Drugs: “Doordat GHB sterk lijkt op een lichaamseigen molecule is de kans op verslaving erg reëel. En gevaarlijk, want de stof grijpt sterk in op de werking van de hersenen. Tegelijk kun je met een GHB-verslaving lang blijven functioneren, omdat je jezelf steeds kleine dosissen toedient. Maar juist daardoor krijgt de verslaving de kans zich diep te nestelen.”

Zelf zou Thomas zich niet als verslaafd, of voormalige verslaafde, omschrijven. Zijn huidige vriend denkt daar ietwat anders over. “Toen we elkaar leerden kennen, was mijn plan nog één keer per maand stevig door te zakken, en de rest van de maand kalmer aan te doen. Misschien nog wat coke bij vrienden thuis, maar verder niets gebruiken. Mijn vriend vond dat alsnog te veel: hij heeft iemand verloren aan drugs.”

Bij Sarah scheelde het weinig of haar uit de hand gelopen gebruik werd haar zelfs fataal. “Na vier dagen doorfeesten en twee dagen slapen herkende ik mijn eigen gezicht niet meer in de spiegel. Ik geloofde echt dat er iets grondigs mis was met mijn gelaat – zo vervreemd voelde ik me van mezelf. Maar in het ziekenhuis stuurden de dokters me naar huis. Ze zeiden dat ik gewoon moest rusten. Ik ging steeds vaker out: zo heeft de security me na sluitingstijd eens uit een wc-hokje bevrijd. Vijf uur had ik daar bewusteloos gelegen.”

Natan had eveneens een harde klap in zijn gezicht nodig eer hij inzag dat hij zijn gebruik niet meer onder controle had. “In mijn vriendengroep gebeurde het wel vaker dat iemand even out ging. Dat hoorde erbij. Ik was zelfs boos als iemand voor mij de ambulance gebeld had. Want als ik wakker werd in het ziekenhuis, herinnerde ik me niets meer; twee uur later wandelde ik gewoon weg alsof er niets gebeurd was.

“Pas toen ik zelf de ambulance moest bellen voor een vriend die niet meer reageerde toen we met een zaklamp in zijn ogen schenen, begreep ik hoe heftig het eigenlijk was. Ik was mijn grenzen volledig kwijt, nam te vaak bij, combineerde volop met alcohol.

“Toch beschouwde ik mezelf lange tijd niet als verslaafd; ik vergeleek mezelf namelijk met vrienden die wél door de week gebruikten. Nu begrijp ik dat op vrijdagavond GHB kopen om sociaal te kunnen zijn op café toch problematisch is.”

De symptomen die zich manifesteren na het stoppen met GHB lijken op de onthoudingsverschijnselen van alcohol, “maar dan een stuk erger”, zegt Peter Blanckaert.

“Fysiek gezien is het de moeilijkste drugs om van af te kicken: zelfs met heroïne kap je makkelijker. Heel veel patiënten hervallen. Maar alles hangt uiteraard af van de gebruikte dosissen en frequentie. En net zoals bij alcohol is het ontwennen van GHB zélf niet zonder gevaar: het risico is immers reëel dat mensen overlijden als ze zonder medische begeleiding plots stoppen met het gebruik.”

Sarah: “Omdat van de ene op de andere dag ophouden niet mogelijk was, ging ik langzaamaan minder gebruiken. Uiteindelijk bereikte ik een punt waarop ik niets meer kón nemen, omdat ik het meteen daarna overgaf.

“Afkicken was hels. Heel het weekend bleef ik in bed; ik voelde me zo leeg. Maar ik had wel nog die drang om uit te gaan. Om niet te weten welke feesten gaande waren, verwijderde ik al mijn socialemediaprofielen. Het moeilijkste was dat mijn hele sociale context plots weg was. Heel Brussel was mijn familie, maar toen ik stopte met uitgaan, hoorde of zag ik veel mensen niet meer. Nu begrijp ik dat veel van die vriendschappen erg toxisch waren.”

Natan: “Ik ben gewoon van de ene dag op de andere gestopt. In tegenstelling tot een vriend die dagelijks gebruikte en na het stoppen veel dronk om te kalmeren, had ik weinig moeite. Ik ga nu nog steeds uit en gebruik drugs, maar van de GHB blijf ik af.”

Thomas: “Ik weet niet hoe het was geweest als ik mijn vriend niet had leren kennen. Ik kan niet uitsluiten dat ik dan alsnog over mijn grenzen gegaan was.”

Wat de langetermijneffecten van GHB-gebruik en -coma’s zijn, werd tot op heden nog niet onderzocht.

Maar nu ze met iets meer afstand naar hun beëindigde gebruik kijken, merken Sarah en Thomas wel hoezeer hun frequente gebruik een impact op hun dagelijkse leven had.

Sarah: “Boeken lezen lukte niet meer, daarvoor had ik te weinig focus. En pas sinds ik gestopt ben, merk ik hoe moe ik voortdurend ben. Ik heb mijn hart en organen laten nakijken: daar was niets op aan te merken. Maar natuurlijk heb ik me wel al afgevraagd of er in de toekomst nog kwalen de kop op zullen steken.

“Bovenal besef ik nu hoezeer ik in een negatieve spiraal vast zat: het waren de drugs die me ongelukkig maakten, niet de saaie job die ik ondertussen heb opgezegd. Eigenlijk heb ik zes jaar lang niet echt nagedacht.”

Thomas: “Momenteel ben ik aan het solliciteren voor een nieuwe baan. Nu ik dertig ben, bekruipt me wel het gevoel dat ik meer vooruitgang op professioneel vlak had kunnen boeken als ik minder had gefeest.”

 

Nultolerantie

 

Een rondvraag bij Brusselse nachtclubeigenaars en feestorganisatoren leert dat velen liever zwijgen over het toegenomen GHB-gebruik. Sommigen beweren er nog niet mee geconfronteerd te zijn, anderen reageren niet eens. De enige die met naam en toenaam wil getuigen, is Kevin Huerta, medeoprichter van de club C12.

“Bij ons heerst een nultolerantie op het vlak van drugs. Als enige etablissement in Brussel fouilleren wij consequent iedereen, altijd.

“In 2018 hebben we voor de eerste en gelukkig ook laatste keer de ambulance moeten bellen voor iemand in een GHB-coma. Sindsdien is ons deurpersoneel erop getraind om GHB op te sporen. Aangezien het een geur- en kleurloze vloeistof is, worden zaken als oog- en neusdruppels, maar ook de vloeistof van elektronische sigaretten preventief in beslag genomen.

“Binnen circuleren stewards om een oogje in het zeil te houden, om te voorkomen dat mensen samen wc-hokjes induiken. Wie betrapt wordt op het gebruik van eender welke drugs, vliegt buiten. Gebeurt dat meermaals, dan geldt een huisverbod.

“We kozen voor nultolerantie omdat we gebruik niet willen aanmoedigen. Maar natuurlijk weten we dat het desondanks toch gebeurt: dat niet erkennen zou hypocriet zijn en bovendien gevaarlijk. Daarom hebben we ter plekke steeds een EHBO-team ter beschikking, is er een helpdesk in de club, en hebben we onze eigen taxidienst op poten gezet – allemaal inspanningen die deel uitmaken van ons ‘safe space charter.'”

De organisator van een in de homoscene populair feestconcept wil wel over zijn meer open omgang met gebruik praten, maar verkiest uit angst voor een verkeerde interpretatie de anonimiteit. “Hoewel GHB al een poos aanwezig is in Brussel, is de opmars van het excessieve en dus onverantwoorde gebruik een recent fenomeen. Nadat we meermaals meemaakten dat iemand out ging, besloten we er over te communiceren naar onze bezoekers. Eerst nog met subtiele boodschappen op onze socialemediakanalen, daarna directer. Zo hingen we affiches in de toiletten die wezen op het gevaar van de drugs en droeg ons barpersoneel T-shirts met zeer directe slogans.

“Daarnaast stelden we iemand aan die iedereen aan de ingang verwelkomt, maar er tegelijk ook op wijst dat we op hun verantwoordelijkheid rekenen voor een geslaagd feest. De echte probleemmakers worden gewaarschuwd dat ze zich moeten beheersen als ze nog binnen willen, dat we andere organisatoren over hun gevaarlijke gedrag zullen inlichten. Sindsdien is de situatie gestabiliseerd.

“Bij ons is iedereen verantwoordelijk voor zijn eigen daden, maar het moet wel veilig blijven. We geloven dat die aanpak doeltreffender is dan een repressief beleid zoals dat van veel grote festivals, waar alsnog drugsdoden vallen.”

Wie nog een stap verder gaat op het vlak van verantwoord gebruik is de Brusselse vzw Ex Aequo, die zich inzet voor de gezondheid van gays. Aan het aantal vragen dat ze binnenkrijgen, merkt de organisatie dat de populariteit van GHB toegenomen is. Behalve individuele begeleiding organiseren zij ook maandelijkse praatgroepen rond thema’s als chemsex, testen van drugs, en verdelen ze materiaal voor veilig gebruik. Maar om die laatste twee initiatieven echt doeltreffend te kunnen uitoefenen, zijn er nog legale struikelblokken, zegt Samy Soussi van Ex Aequo.

“Dat gebruikers bij ons op bureau hun drugs mogen komen testen is al een grote stap, maar nog beter zou natuurlijk zijn als dat op feesten zelf kon gebeuren. Wij zijn in clubs aanwezig met infobrochures. Wettelijk is het ons namelijk niet toegestaan om materiaal openlijk uit te stallen, maar als we merken dat iemand geïnteresseerd is, stoppen we hem wel een proper pipetje toe, zodat hij gecontroleerd kan gebruiken.”

Hoewel Sarah niet meer uitgaat, klust ze tegenwoordig wel bij in het Brusselse nachtleven. “Toen mijn therapeut dat ontdekte, was hij erg verbaasd; hij vroeg zich af waarom ik mezelf daarmee kwelde. Maar nuchter geconfronteerd worden met al die gedrogeerde mensen helpt me te herinneren waarom ik ben gestopt.

“Bovendien herken ik meteen de signalen van overmatig gebruik, en kan ik tijdig ingrijpen. Eigenlijk zouden ze meer mensen zoals ik moeten aanstellen.”