Illustraties: Lukas Verstraete
‘Om te kunnen groeien als yogi moest mijn vriend zijn seksuele energie laten stromen en vreemdgaan’
De docu over de Bhagwan-beweging werd een Netflixhit. Ons vrolijk makend over gekke goeroes en verblinde volgers, geloven we dat wij nooit zouden zwichten voor de lokroep van een sekte. Toch lopen tegenwoordig bij de Belgische sektewaakhond weer meer meldingen binnen. Door het uitdijende schandaal over kindermisbruik bij de getuigen van Jehova, maar ook door een opmerkelijke nieuwe trend: steeds vaker worden leden van wellnessgroepen seksueel en financieel uitgebuit. ‘Ik werd paranoïde. Wanneer wordt een gezonde opleiding gevaarlijk?’
‘Het begon erg onschuldig. Wat buigen en strekken op een turnmat, wat kan daar nu verkeerd aan zijn? Maar de impact die het op mijn toenmalige vriend had, was uiterst ontwrichtend. In een paar maanden tijd was hij een ander iemand geworden, volledig onthecht van alles en iedereen. Onthechting is het hoogste doel in dit aardse leven, propageerde de yogalerares van mijn vriend, een erg charismatische vrouw die haar leerlingen totaal afhankelijk van haar maakte.’
Sinds de ex-vriend (32) van Stefan zich drie jaar geleden aanmeldde voor een cursus kundalini-yoga in het Brusselse, namen de tweewekelijkse plooi- en stretchsessies in sneltempo zijn leven én hun relatie over.
STEFAN: “Voor elke stap die de leerlingen zetten, moesten ze toestemming vragen aan de yogalerares. Ze bombardeerde hen met berichtjes, tot diep in de nacht. Op den duur was mijn vriend tot zes uur per dag met zijn telefoon in de weer. Als het bij die veganistische voeding of de veranderde klederdracht gebleven was, had ik er wel mee kunnen omgaan. Maar het probleem was dat mijn vriend zijn nieuwe levensstijl ook aan anderen wilde opleggen. Ging ik daar tegenin, dan werd hij boos en sloot
zich nog meer van me af. Zo heeft hij ook veel oude vrienden aan de deur gezet. Zijn gedrag werd steeds extremer. Ik herkende hem niet meer. Zijn hele persoonlijkheid én bewustzijn waren veranderd. Hij ging vreemd, en werd daarin zelfs aangemoedigd door zijn lerares: de seksuele energie vrijuit laten stromen ‘maakte deel uit van zijn groei als yogi’. Kritisch nadenken lukte niet meer.”
Jij slaagde er niet in om je vriend uit dat yogaweb te bevrijden?
STEFAN: “Nee. Ik had nooit verwacht dat hij zich zo zou laten meeslepen. Vroeger was hij best kritisch. Ik heb lang gehoopt dat het nog goed zou uitdraaien, en heb ook geprobeerd om tussen te komen. Zo heb ik die yogalerares geregeld uitgenodigd voor een gesprek, maar dat is er uiteraard nooit van gekomen. Ze zette haar leden tegen ons op, noemde ons ongelovigen. Geregeld werden rituelen met ayahuasca (een hallucinogene drug, afkomstig uit het Amazonewoud, red.) georganiseerd. Zo’n trip beoogt zogezegd een louterend effect op lichaam en geest, maar mijn ex was daarna niet om aan te spreken. In enkele seconden kon zijn gemoed helemaal omslaan, en was hij plots erg agressief, of ineens zo geil als boter. Het was alsof er iets in hem was opgewekt dat hij niet meer kon controleren. Helemaal gek maakte het hem. Hij beweerde ook boodschappen van bovenaf door te krijgen. Als ik dat als onzin afdeed, werd hij boos. Op den duur was het gewoon niet meer leefbaar.”
VAN DE POT GERUKT
De westerling is geobsedeerd door persoonlijke groei en gezondheid. Het aantal coaches, personal trainers en spirituele gidsen dat belooft je gezonder en gelukkiger te maken, dijt alsmaar uit. Maar gelijktijdig groeit ook het aantal charlatans. Helemaal gevaarlijk wordt het wanneer die een groep devote volgelingen om zich heen verzamelen.
Onlangs getuigden voormalige cursisten van The New Tantra in de Volkskrant hoe ze tijdens workshops geen seksuele bevrijding en persoonlijke groei vonden, maar wel machtsmisbruik en grensoverschrijdend gedrag. De oprichter van de beweging, Australiër Alex Vartman, zou vrouwen onder druk zetten om met hem te slapen en cursisten aansporen tot extreme seksuele handelingen zoals fist fucking. Wie daar niet in meeging, werd publiekelijk vernederd. Ook in België organiseert The New Tantra workshops. Prijskaartje: 600 euro voor een weekend.
The New Tantra-methode bestaat erin je eigen grenzen te verruimen, vanuit de idee dat je daardoor een veelzijdiger mens wordt. De meeste deelnemers zijn, volgens de getuigen in de Volkskrant, erg fanatiek en doen alles om Vartman te behagen. Zijn gezag wordt niet in vraag gesteld.
Waarom aanvaard je als weldenkend mens zomaar het gezag van zo’n zelfverklaarde goeroe?
CHRISTOPHE BUSCH: (criminoloog, (de)radicaliseringsexpert en directeur van het holocaustmuseum Kazerne Dossin) “We leven in een extreem complexe wereld, en in deze gepolariseerde tijden groeit de zoektocht naar zingeving. Sektarische en extremistische bewegingen spelen daar heel goed op in en reiken een houvast aan. De inhoud doet er weinig toe. Of het nu gaat over de totaal van
de pot gerukte Flat Earth Society (een organisatie die gelooft dat de aarde plat is, red.) of over religieus radicalisme : ze bieden een
duidelijk wereldbeeld aan. Hun gedachteconstructies zijn op zich niet zo gevaarlijk, maar het systeem dat errond wordt gebouwd en het gedrag dat zich als gevolg ontwikkelt, zijn dat wél.”
JOHAN BRAECKMAN: (hoogleraar wijsbegeerte) “Sekten stoten ons af en trekken ons tegelijkertijd aan. Sekten kunnen ons zelfs lichtjes jaloers maken, in die zin dat ze ons een andere, betere samenleving voorspiegelen. Denk maar aan de Bhagwan-beweging in haar beginfase: honderden mooie, jonge mensen die samen aan een utopische, nieuwe wereld bouwen. Zulke bewegingen hebben vaak iets visionairs. Het vergt moed om alles op te geven en opnieuw te beginnen.”
SCHAAMBEEN
Sektes doen het ook goed op het scherm. Niet alleen was de recente Netflix-serie ‘Wild Wild Country’ over de Indische goeroe Bhagwan en zijn aanhang een groot succes, het voorbije jaar verschenen ook twee goed ontvangen documentaires over David Koresh, de sekteleider die zich in 1993 met 75 van zijn volgelingen de dood in stortte. In ‘Once upon a Time in… Hollywood’, de nieuwe film van Quentin Tarantino, komt de beruchte Manson Family uitgebreid aan bod. De beruchte cultus rond Charles Manson heeft trouwens al talrijke schrijvers en regisseurs geïnspireerd.
En er komt nog meer aan: televisienetwerken HBO en Lifetime werken aan een docureeks en een film over de sekscult NXIVM, een sektarische welzijnsbeweging die dure cursussen in ‘zelfverbetering’ aanbood. Oprichter Keith Raniere wijdde vrouwelijke leden in door ze te laten brandmerken met zijn initialen, ter hoogte van het schaambeen. De pijn, meende hij, was deel van hun growth experience.
De zogezegde zelfhulpgroep wist vele Hollywoodactrices en succesvolle zakenmannen te ronselen, maar werd onlangs opgerold. Raniere werd schuldig bevonden aan onder andere seksslavernij, mensenhandel en georganiseerde misdaad. Eind september volgt het finale verdict in de ophefmakende rechtszaak.
BRAECKMAN: “Documentaires over sektarische groepen bereiken inderdaad een breed publiek, maar die fascinatie was er eigenlijk altijd al. De zoektocht naar zingeving en de behoefte om erbij te horen zijn namelijk van alle tijden. Zelfs het christendom was in het begin ook een sekte, want het ontstond nadat een radicale groep gelovigen zich afsplitste van het jodendom.”
In België werd de sektewaakhond Informatie- en Adviescentrum inzake Schadelijke Sektarische Organisaties (IACSSO) in 1998 in het leven geroepen, nadat een speciale parlementaire commissie een reeks collectieve zelfmoorden van leden van de zogenoemde Orde van de Zonnetempel onderzocht. In de beginjaren ging het merendeel van de meldingen die het IACSSO binnenkreeg over getuigen
van Jehova en andere pseudochristelijke groeperingen, maar de voorbije jaren breidde het sektarische verschijnsel zich vooral uit richting wellness.
KERSTINE VANDERPUT: (directrice IACSSO) “Over Jehova’s getuigen krijgen we nog steeds veel vragen, zeker nadat het parket een onderzoek heeft geopend naar toegedekt kindermisbruik. Maar sinds een jaar of tien zijn vooral de vragen over alternatieve therapieën en welzijnsmethoden toegenomen. Thema’s als gezondheid, welzijn en zelfontwikkeling zijn voor veel sektarische organisaties een doeltreffend rekruteringsmiddel geworden.”
Wie vormt voor een sekte een makkelijk slachtoffer?
VANDERPUT: “Mensen die lichamelijk of psychisch broos zijn, en vaak ook teleurgesteld in de klassieke geneeskunde. Als traditionele behandelingen geen soelaas bieden, dan is het voor de patiënt moeilijk om onverschillig te blijven voor de mooie woorden van zelfverklaarde therapeuten. Bovendien veroorzaakt het leven in gemeenschap, zoals in veel sektarische groepen gangbaar is, soms juist méér gezondheidsproblemen, ten gevolge van onevenwichtige voeding, de combinatie van te weinig slaap en vele uren werk, gebed of meditatie, en een gebrek aan passende medische zorgen. Ook wie op zoek is naar zingeving of een verbeterd mentaal
welzijn, loopt het gevaar zich te laten verleiden door pseudotherapeuten.
Momenteel zijn enkel de titels van psychiater en psycholoog wettelijk beschermd. Om het even wie kan zichzelf dus uitroepen tot psychotherapeut, en dat leidt tot misbruiken.”
Uit IACSSO’s laatste tweejaarlijkse rapport blijkt dat er meer meldingen binnenkomen over alternatieve therapieën en welzijnsmethodes – inclusief gebruiken uit oosterse religies – dan over (pseudo)christelijke groeperingen: respectievelijk 31 tegenover 24 procent.
Hoe kunnen we een sekte herkennen?
PATRICK HAECK: (bestuurder bij Studie- en Adviesgroep Sekten (SAS) en de Open Minds Foundation, én voormalig getuige
van Jehova) “Weinig organisaties worden opgezet met de bedoeling een sekte te zijn. We werken met een lijst van ‘sektarische eigenschappen’. Hoe meer we er bij een organisatie kunnen aanvinken, hoe meer zorgen we ons moeten maken.”
Zelf diende Haeck, die bij Jehova’s getuigen lang de prestigieuze gezagspositie van ‘ouderling’ bekleedde, als eerste Belg klacht in tegen hun ‘onmenselijke’ uitsluitingsprincipe. Maar liefst 38 jaar was hij lid van de beweging, tot hij er in 2010 samen met zijn gezin uitstapte.
HAECK: “Belangrijk is vooral mensen bewust te maken van mentale manipulatiemechanismen. Eerder dan de organisaties zelf, moet het gebruik van zulke technieken verboden worden.”
Om vast te stellen hoe gevaarlijk gesloten groepen zijn, onderscheiden het IACSSO en de SAS zeven manipulatietechnieken.
1. LOVE BOMBING
VANDERPUT: “De eerste ontmoeting verloopt meestal heel positief. Je wordt uitermate warm en vriendelijk onthaald. Men toont begrip voor je problemen en legt je uit dat die via de groep heel eenvoudig opgelost zullen worden. Die manipulatietechniek noemen we love bombing. Die eerste vriendelijkheid is evenwel een strategie om je voor hen te winnen, want tijdens volgende ontmoetingen
wordt steeds meer van je verwacht.”
Precies zo beleefde Geertje Tobé (66) haar eerste kennismaking met Sipke Vrieswijk, één van Nederlands meest beruchte sekteleiders. Achttien jaar bracht ze door bij zijn Gemeente Gods, een afsplitsing van de Gereformeerde Kerk.
Hoe kwam u in contact met Sipke Vrieswijk?
GEERTJE TOBE: “Ik ben strenggelovig opgevoed. Als kind was niets wat ik deed ooit goed genoeg. Ik voelde me eenzaam en ongewaardeerd. Mijn eerste huwelijk was een herhaling daarvan: mijn man was een gewelddadige dronkaard, maar ik bleef bij hem, omdat ik dacht dat het Gods wil was. Ik had gewoon pech. Scheiden was geen optie. Maar dat ongelukkige huwelijk, en de opvoeding van onze kinderen waar ik alleen voor stond, eisten hun tol. Net toen ik helemaal aan het eind van mijn Latijn was, leerde ik via een collega Vrieswijk kennen. Hij leidde als voorganger een commune die volgens zijn interpretatie van de Bijbel leefde. Hij beweerde een
profeet te zijn. Niet zozeer wat hij predikte sprak me aan, wel de warmte waarmee hij me in zijn mooie, ruime kloosterhuis ontving. Het haardvuur brandde, er stond lekker gebak op tafel, en iedereen was erg aardig. Hij beweerde dat het klooster een plek was waar vermoeide vrouwen tot rust konden komen – dat wilde ik natuurlijk wel.”
Dat klinkt niet verkeerd. Hoe verging het u in uw nieuwe omgeving?
TOBE: “De eerste maanden had ik het best naar mijn zin. Ik voelde me goed, wat waarschijnlijk ook wel aan de verdachte vitaminepillen lag die ze mij dagelijks gaven. Achteraf gezien had het feit dat mijn gezin er niet welkom was me natuurlijk meteen
moeten alarmeren. Maar ik was zo kapot, ik was al lang blij dat iemand voor me zorgde.
Na die periode van rust en schone schijn werd ik aan het werk gezet. De vloeren van de kapel moesten altijd blinken, het dak moest vernieuwd worden, en alle sprietjes onkruid gewied. We waren voortdurend in de weer. Daarbij mochten we amper met elkaar praten.
Persoonlijk contact was enkel toegelaten tijdens de orgieën. Die had Vrieswijk zorgvuldig gepland. Zo moest ik eerst met hem, de profeet, slapen – zogezegd om een bruid van Christus te worden. Daarna kwam zijn vriendin erbij, en vervolgens ook andere mannen uit de gemeenschap. Het was verschrikkelijk. Tegelijk waren het de enige momenten waarop we een beetje aandacht en warmte kregen.”
2. STERKE HIËRARCHIE
VANDERPUT: “Aan het hoofd staat een leider: de goeroe. Zijn gezag is onbetwistbaar en hij wordt door de leden aanbeden, omwille van zijn kennis van de leer die de groepering aanhangt, of omdat hij over zogezegd bovennatuurlijke gaven beschikt.”
STEFAN: “De yogajuf van mijn ex besliste wat leden aten, welke kleren ze droegen en welke mantra’s in het Sanskriet ze uit het hoofd moesten leren. Daarnaast interpreteerde ze ook hun gevoelens. Als iemand zich onrustig voelde, kwam dat vast door de volle maan. Voor alles had ze wel een spirituele verklaring. Het strafste is misschien wel dat die vrouw niet eens een erkende yogaopleiding heeft gevolgd. Toch werd haar gezag niet in vraag gesteld, want zij beschikt zogezegd over allerlei gaven. Zo had ze visioenen en kon ze aanwezigheden voelen.”
3. FINANCIËLE EISEN
VANDERPUT: “Naarmate men verder evolueert in de groep, zal er op financieel vlak steeds meer worden verlangd. Dat kan door schenkingen te eisen, de leden dure opleidingen, cursussen of workshops te laten volgen of door hen ‘vrijwilligerswerk’ voor de groep te laten doen. Men stelt dat vaak voor als noodzakelijk om te evolueren op spiritueel vlak.”
Jeffrey Hoogveld (38) zat niet al te lekker in zijn vel toen hij in 2012 in de klauwen belandde van de Arnhemse C3 Kerk, oftewel het Welvaartsevangelie. In 2017 verliet hij de sektarische pinksterkerk ‘minstens 13.000 euro lichter’.
Wat trok u zo aan in de C3 Kerk?
JEFFREY HOOGVELD: “Destijds woonde ik bij mijn ouders en had ik nauwelijks sociale contacten. Via mijn buurman en zijn vriendin kwam ik in aanraking met de beweging. Toen zij me een lidmaatschap probeerden op te dringen, was ik aanvankelijk nog wantrouwig. Maar toen een meisje met wie ik al een tijdje chatte ook C3-lid bleek te zijn, stemde ik ermee in om zo’n bijeenkomst te bezoeken. Op
die eerste dienst hing een heel gezellige sfeer. C3 leek me een vrolijke, moderne kerk. Wel viel het mij snel op dat sommige leden er erg radicale ideeën op na hielden, waar ik het niet mee eens was. Tijdens één van mijn eerste avonden sprak de pastor, zakenman Steve Warren, een profetie over me uit. Hij voorspelde dat ik in enkele jaren als beroemde beroepsfotograaf een fortuin zou vergaren. Hoewel ik daar weinig van geloofde, keerde ik toch terug. Het voelde goed om wat vaker onder de mensen te komen. Ze zagen dat ik met mezelf in de knoop zat en beloofden me beter te maken. Meteen werd ik lid gemaakt van allerlei groepen en vrijwilligersteams. Voor ik het goed en wel besefte, was ik minstens vijf dagen per week voor de kerk in de
weer.”
Hoe komt het dat de organisatie je zoveel geld kostte?
HOOGVELD: “Dat heeft te maken met de C3-filosofie: hoe meer geld je geeft, hoe meer God je zegent. Zo werd mij verteld dat als ik niet minstens één tiende van mijn maandloon afstond, ik eigenlijk stal van de Heer. C3 baseert zich daarvoor op de ‘tiendenwet’, die teruggaat op een vierduizend jaar oude belasting uit het Oude Testament. Nadat ik uit de C3 Kerk ben gestapt, heb ik dat eens uitgespit: eenmaal per jaar moest het volk van Israël een tiende van hun oogst naar de tempel brengen. Nergens staat dat je elke maand een deel van je inkomsten moet afstaan. Daarenboven was het een oudtestamentische, en dus joodse wet. Toch interpreteert
C3 het als een gebod dat ook vandaag nog voor christenen geldt.
In vieringen getuigden leden bovendien dat ze naast hun tienden ook vakantiegeld en belastingteruggaven doneerden. Zo werd ik onder druk gezet om steeds grotere bedragen te geven. Ik heb geregeld honger geleden voor de kerk. Nu ja, kerk: C3 is eerder een leep bedrijf. Ze noemen zich niet voor niets het Welvaartsevangelie.”
4. BREUK MET VERLEDEN
VANDERPUT: “Er heerst een sterke wij-tegen-de-wereldmentaliteit. De groep scheidt zich af van de wereld door volgelingen te laten breken met hun vroegere levenswijze, de buitenwereld voor te stellen als slecht en gevaarlijk, en door een eigen taal of specifieke termen te gebruiken.”
Toen Patrick Haeck 8 jaar oud was, sloten zijn ouders zich bij de getuigen van Jehova aan. Plots mocht hij niet meer naar de muziekschool, en ook verjaardagsfeestjes of grootvaders serre waren ineens verboden terrein.
HAECK: “Ik geloofde alles wat mij verteld werd over uitverkoren zijn en over de ondergang van de wereld, waarbij alle verdorven mensen zouden sterven. Maar toen het voorspelde Armageddon van 1975 uitbleef, besefte ik al dat er iets niet klopte.
Toch voelde ik, hoewel ik volwassen werd, niet meteen de drang om uit de beweging te stappen. Integendeel, ik kreeg als ouderling steeds meer verantwoordelijkheid. Ik probeerde me te verzoenen met opvattingen die niet klopten, door het telkens op een reken- of organisatiefoutje te schuiven. Zo veranderde de datum waarop de wereld zou vergaan voortdurend.”
5. RIGIDE DOCTRINE
VANDERPUT: “Enkel de leden van de groep zijn, nadat ze verschillende stappen hebben doorlopen, in het bezit van de nodige kennis en vormen zodoende een elite. De verkondigde opvattingen wijken sterk af van de bestaande wetenschappelijke kennis, die volledig verworpen of opzettelijk verkeerd belicht wordt. Kritiek van buitenstaanders wordt gezien als een bewijs dat de groep gelijk
heeft.”
Michel Mix (42) groeide op binnen de Amsterdamse gemeenschap van Jehova’s getuigen. Hij was een ‘fanatiek gelover’, tot hij op zijn 35ste uit de groep stapte.
MICHEL MIX: “Als kind beleefde ik er plezier aan om met mijn moeder van deur tot deur te gaan prediken. Ik vond het heerlijk om in de publicaties van Jehova’s getuigen naar bewijzen voor de nakende zondvloed te zoeken. Úren kon ik zo doorbrengen. Op school gaf ik zelfs spreekbeurten over waarom de evolutieleer niet klopte. Dat mijn klasgenoten me een vreemde vogel vonden, deerde me niet: ons geloof was dé waarheid voor mij. De mensen buiten de gemeenschap waren onwetend en zouden bij de zondvloed niet gered worden.”
Waarom hebt u de getuigen van Jehova uiteindelijk toch verlaten?
MIX: “In mijn ijver begon ik me ook te verdiepen in theologische teksten van buiten ons strak afgebakende Jehova-curriculum. Zo ontdekte ik dat wat wij leerden helemaal niet strookte met de theologie. Sterker nog: die teksten ontkrachten zelfs met wetenschappelijk bewijs wat wij leerden. Het eerste zaadje twijfel was geplant en zou over de jaren langzaam groeien.”
6. ENGE GENEESKUNDE
VANDERPUT: “De klassieke geneeskunde wordt vaak vervangen door gevaarlijke medische praktijken waarvan de effectiviteit niet bewezen is. Daar komt nog bij dat de ‘zorgverleners’ niet over de vereiste kwalificaties beschikken.”
De Deens-Nederlandse filosofe, schrijfster en columniste Stine Jensen omschrijft haar kennismaking met kundaliniyoga als een ‘transformatie’. Beleefde ze aanvankelijk nog een hallelujagevoel op de yogamat, dan verstoorde een incident tijdens een cursusweek haar romantische, bijna blinde toewijding grondig.
STINE JENSEN: “Vroeger was ik erg geestelijk, mijn lichaam was eerder een hindernis. Natuurlijk kon ik mijn zestigurenwerkweek niet eeuwig volhouden. Toen ik door mijn rug ging, besloot ik meer aandacht aan mijn lijf te besteden. Ik meldde me aan voor een opleiding kundalini-yoga, waarvoor ik verschillende modules doorliep om zelf les te kunnen geven.
In 2016 volgde ik in Frankrijk de cursus ‘Mind and Meditation’ van Karta Singh, een beruchte leraar over wie veel yogi’s lyrisch waren. Ik was het gewend dat je tijdens zo’n spirituele training buiten je comfortzone moest treden om nieuwe kanten van jezelf te leren kennen, maar Karta verlegde de yogische principes in die cursus wel erg ver. We aten amper, sliepen heel weinig, mediteerden urenlang. Voor één oefening werden we zelfs twee dagen lang geblinddoekt.”
Wanneer kreeg u door dat het echt grondig fout zat?
JENSEN: “Toen we tijdens een groepsmeditatie koekjes en koffie aangeboden kregen, schrokte ik die uitgehongerd naar binnen.
Kort daarna kreeg ik het gevoel dat mijn bewustzijn zich spleet, ik werd angstig en paranoïde. Rond mij zag ik mensen met hun armen wapperen of kermend van de pijn over de grond rollen. Ik had het gevoel dat ik gek werd, héél eng. Toen ik één van de begeleiders vertelde dat ik me niet goed voelde, antwoordde die dat dat deel uitmaakte van het proces: er werd iets losgemaakt, het was juist heel
mooi dat ik toen van alles voelde.”
U hebt uw conclusies getrokken en meteen uw biezen gepakt.
JENSEN: “Ja, ik heb halsoverkop het vliegtuig naar huis genomen. Achteraf heb ik ontdekt dat er nootmuskaat in onze koekjes zat: in hoge dosissen kun je daarvan trippen. Vooral in combinatie met het slaaptekort en de cafeïne was dat gevaarlijk. Hadden er mensen met bepaalde medische aandoeningen tussen gezeten, dan had het slecht kunnen aflopen.
Ik vroeg me vooral af waarom ik als enige uit een groep van zestig deelnemers opstapte. Mensen zonder hun medeweten hallucinogenen toedienen, is voor mij echt grensoverschrijdend. Toch bleef iedereen. Het zette me aan het denken: wanneer wordt zo’n gezonde training gevaarlijk?”
7. RITUELEN
VANDERPUT: “Van de volgeling wordt verwacht dat hij deelneemt aan allerlei rituelen, opleidingen en workshops, die vaak niet veel geld kosten, maar wel alle vrije tijd van de volgeling in beslag nemen.”
HOOGVELD: “Op een bepaald moment trok ik het psychisch en lichamelijk allemaal niet meer. C3 dwarsboomde elke poging tot rust met méér vrijwilligerswerk, maar ik wilde niet langer elke dag voor de kerk in de weer zijn. Toen ik aankaartte dat ik eronderdoor dreigde te gaan, werd me aangeraden om me zo snel mogelijk voor een cleansing stream in te schrijven, een soort bijbeltraining die 300 euro kost. In plaats daarvan heb ik een echte psycholoog opgezocht.
Toen ik uiteindelijk de deur achter me dichttrok, werd ik vervloekt, bedreigd en geïntimideerd, zowel telefonisch als persoonlijk. Vandaag ben ik kerkloos.”
